Školegijum je zamolio saradnika, koordinatora pravnog programa FOD BiH i magistra pravnih nauka, Mervana Miraščiju, da prokomentariše nedavno usvojeni Etički kodeks za zaposlenike u srednjim školama u Tuzlanskom kantonu. Slijedi odgovor:
"Zakon o srednjem obrazovanju i odgoju TK ('Službene novine Tuzlanskog kantona', br. 17/2011[1]), Član 161. određuje:
(Etički kodeks)
(1) Etički kodeks definiše način ponašanja, poštivanje općih i posebnih moralnih i etičkih principa od strane zaposlenika škole, pri obavljanju svakodnevnih poslova i izvršavanja obaveza.
(2) Zaposlenik škole potpisuje izjavu iz koje proizilazi da je upoznat sa sadržajem i da će se pridržavati općih i posebnih obaveza i principa Etičkog kodeksa.
(3) Etički kodeks iz stava (1) ovog člana donosi ministar nakon obavljene javne rasprave.
Prvo interesantno pitanje je: kada i gdje je javna rasprava obavljena? Na stranici MONKS TK, poziva za javnu raspravu nema nigdje, a radi se o obavezi utvrđenoj zakonom, po odredbi člana 161. stav 3, na koju se u preambuli kodeksa Ministar poziva!
Drugo, kodeks se odnosi samo na zaposlenike škole! Ne spominju se roditelji i učenici, te građani koji po bilo kojem osnovu sudjeluju u radu ili životu škole. Da li to pokazuje da je stvarna svrha kodeksa ustvari discipliniranje zaposlenika, jer se ograničenja ne odnose na roditelje, učenike i građane u školi (oni mogu koristiti alkohol i droge, mobitele, uznemiravati, spolno uznemiravati...).
Treće, kad se govori o etici i kodeksima, to treba da budu afirmativni odnosno pokazni akti kojim se normira etički prihvatljivo ponašanje, skup standarda koje treba poštovati u praksi. Predmetni kodeks je većim dijelom upravo suprotan, odnosno svodi se na nabrajanje neprihvatljivih ponašanja (i po tome je opet više akt disciplinske odgovornosti). Etički kodeks Agencije za predškolsko, osnovno i srednje obrazovanje BiH,[2] naprimjer, nabraja šta će svi učesnici života škole cijeniti, uvažavati, raditi, promovirati... a ne šta neće i šta je zabranjeno...
Četvrto, predmetnim kodeksom se normiraju već normirani instituti kao što su diskriminacija, uznemiravanje, spolno uznemiravanje...
Osnovni problem je što se kodeksom drugačije normiraju navedeni instituti. Na primjer, prema Zakonu o zabrani diskriminacije, član 4. stav 1. Uznemiravanje se smatra diskriminacijom u svakoj situaciji u kojoj ponašanje vezano uz jedan od navedenih osnova iz člana 2. ovog zakona ima za svrhu ili čiji je efekat povreda dostojanstva lica i stvaranje zastrašujućeg, neprijateljskog, degradirajućeg, ponižavajućeg ili uvredljivog ambijenta; član 4. stav 2. Polno uznemiravanje je svaki oblik neželjenog verbalnog, neverbalnog ili fizičkog ponašanja polne prirode čiji je cilj ili efekat povreda dostojanstva lica, posebno kada će se njime stvoriti zastrašujući, neprijateljski, degradirajući, ponižavajući ili uvredljiv ambijent. Takođe, prema Zakonu o ravnopravnosti spolova BiH, član 5. stav 1, Uznemiravanje je svako neželjeno ponašanje po osnovu spola kojim se želi povrijediti dostojanstvo osobe ili grupe osoba i stvoriti zastrašujuće, neprijateljsko, degradirajuće, ponižavajuće ili uvredljivo okruženje ili kojim se postiže takav učinak. Član 5. stav 2. Seksualno uznemiravanje je svaki neželjeni oblik verbalnog, neverbalnog ili fizičkog ponašanja spolne prirode kojim se želi povrijediti dostojanstvo osobe ili grupe osoba, ili kojim se postiže takav učinak, naročito kad to ponašanje stvara zastrašujuće, neprijateljsko, degradirajuće, ponižavajuće ili uvredljivo okruženje.
Kodeks uznemiravanje, između ostalog, definiše i kao Uznemiravanjem se smatra i vrijeđanje, zastrašivanje i ponižavanje na društvenim mrežama (!?!), što je opasan presedan i, po mom mišljenju, predstavlja kršenje slobode mišljenja, izražavanja, i privatnosti. Takođe, kodeks spolno uznemiravanje definiše i kao fizičko napastvovanje i kao zahtijevanje spolnih usluga, što su ustvari obilježja krivičnih djela regulisanih Krivičnim zakonom FBiH (član 205. – spolni odnošaj zloupotrebom položaja, član 206. – prinuda na spolni odnošaj, član 210. – navođenje na prostituciju...), za koje su predviđene kazne zatvora do 5 godina, a ne prijava etičkoj komisiji!
Poseban problem je to što je kodeks akt niže pravne snage u odnosu na navedene zakone, pa je bilo kakva neusaglašenost i neusklađenost ništavna (postupak ispitivanja ustavnosti i zakonitosti kodeksa).
Konačno, besmisleno je u kodeksu pozivati se na načela jednakosti, pravednosti i nediskriminacije, a onda mjeriti dužine nogavica/suknji/brada, dubine majica/bluza, brojati minđuše... Mislim da bi svaka takva radnja mjerenja, brojanja i sl. ustvari predstavljala uznemiravanje i mobing."
Na osnovu ovog komentara moguće je izvući dva zaključaka:
1. Kodeks je ili djelo pravnih laika ili znalaca prava koji svjesno koriste zakon u svrhu discipliniranja zaposlenika u javnom sektoru.
2. Kodeks brka etiku i pristojnost.
Zanima vas više o ovoj temi? Pročitajte i Etički s gaćama kodeks bez gaća.
