I uvek je bilo jači slabijeg tlači
I uvek je bilo bori se ili plači
Zoran Kostić Cane
Pitanja/teme o kojima nastavnice i nastavnici historije/istorije/povijesti mogu diskutovati s učenicama i učenicima nakon odgledanog filma su sljedeća: Šta je to kolonijalizam? Kakve koristi od njega imaju kolonizatori, a kakve kolonizirani? Imaju li jedni i/ili drugi štete? U kakvoj su vezi kolonijalizam i migracije na zapad?
Bitka za Alžir je vrhunski primjer politički angažiranog kinematografskog djela. Film je snimljen 1966. godine, samo četiri godine nakon pobjede alžirskog naroda i svrgavanja francuske kolonijalističke vlasti. Bavi se upravo tom temom i sniman je, dakle, dok su rane još uvijek bile svježe. Režirao ga je italijanski režiser Gillo Pontecorvo prema sjećanjima jednog od vođa Fronta nacionalnog oslobođenja (FLN) opisanim u knjizi Souvenirs de la Bataille d'Alger. Film je poludokumentaristički, crno-bijeli, ali u njemu na momente možemo naći i više akcije nego u novijim holivudskim blokbasterima. Većina glumaca u filmu su naturščici, dakle ljudi koji nisu profesionalni glumci i koji po prvi put staju pred filmske kamere. To dadatno doprinosi autentičnosti snimaka.
Film pokazuje borbu FLN-a protiv francuske okupatorske vlasti. Neki njegovi dijelovi mogu stajati kao
zasebne priče kao, recimo, onaj kad tri mlade alžirske žene prolaze slobodno punktove francuske vojske bez ikakve kontrole (zato što nisu odjevene kao Alžirke već kao Evropljanke) sa eksplozivom u svojim torbicama.
Za gledanje filma bitan je historijski kontekst i poznavanje teme kojom se on bavi. Godine 1830. počinje francuska invazija na Alžir. U naredna dva desetljeća država je u potpunosti osvojena i počela je represija nad domicilnim stanovništvom. Te godine samo je četiri hiljade jutara bilo pod vinogradima u Alžiru, a 1950-ih njih čak 750.000. Dakle, od početaka same okupacije Francuzi oduzimaju žitorodna polja od lokalnih vlasnika naročito u primorju i na njima sade vinograde. Ovo sve, naravno, gospodarski slabi lokalno stanovništvo. Po okupaciji, također, Francuzi pljačkaju bogatu riznicu osmanlijskog namjesnika u Alžiru. S imovinskim slabljenjem Alžiraca išlo je i uskraćivanje političkih prava. Politika kulturnog potčinjavanja išla je toliko daleko da arapski, kojim govori većina Alžiraca, nije bio dopušten kao službeni jezik u obrazovnim ustanovama niti su ga djeca mogla učiti u školama.
Od 1848. do 1962. godine francuska djeca uče gledajući u granice Alžira da je to Francuska, samo njezin odvojeni dio, na drugoj strani Mediterana. Francuzi se u Alžir sele i tamo osnivaju porodice, živeći život Evropljana iako su na okupiranoj zemlji i iako su potčinjeni alžirski narod potpuno lišili sloboda.
Film zorno prikazuje stanje i zbivanja u Alžiru s kraja 1950-ih godina i borbu za neovisnost koju će alžirski narod na kraju izboriti 1962. godine. Muziku potpisuje Ennio Morricone, poznat po temi iz filma Dobar, loš, zao i po muzici iz Tarantinovog filma The Hateful Eight, za koju je 2016. godine dobio Oscara. Zašto spominjemo muziku u filmu Bitka za Alžir? Zato što na prvu imamo osjećaj da je režiser Gillo Pontecorvo u filmu prije svega naklonjen alžirskom narodu i njegovoj borbi za slobodu. U filmu gledamo potresne scene kada eksplodira bomba koju su postavili Francuzi. Dok Alžirci iz ruševina svojih kuća u Kazbahu, naselju u gradu Alžiru, izvlače svoje mrtve u pozadini ide muzika Morriconea. Istu muziku možemo čuti po stradanju Francuza. Nažalost, i u 2017. godini slične scene i dalje gledamo na raznim stranama svijeta. One nas upozoravaju da je žrtva žrtva bez obzira na mjesto i vrijeme dešavanja. A ono što je veoma bitno za, napišimo to uslovno, zapadnu civilizaciju je osvještavanje činjenice da su tragedije jednako tragične desile se one u zemljama u kojima je oficijelni jezik engleski ili ne. Film je 1966. godine dobio Zlatnog lava na festivalu u Veneciji i, kao što smo već napisali, smatra se jednim od najboljih primjera politički angažiranog filma svih vremena. U Francuskoj je prikazivanje filma bilo zabranjeno.
HRT3 20.05 / četvrtak 28.12.2017.
Repriza: HRT3 15.15 / petak 29.12.2017.
