Neposredni odgojno-obrazovni rad nastavnika koji imaju nastavnu normu 21 čas iznosi – a to su nastavnici koji predaju historiju, geografiju, tjelesni i zdravstveni odgoj, tehničku kulturu, osnove tehnike, vjeronauku, kulturu življenja, građansko obrazovanje, društvo/kulturu/ religiju, muzičku kulturu i likovnu kulturu – 24 časa.
Te časove oni realizuje kroz redovnu nastavu (21) i ostale oblike odgojno-obrazovnog rada (3), tj. dopunsku, dodatnu, fakultativnu i terensku nastavu, kao i vannastavne aktivnosti, odnosno sekcije. Svi pomenuti predaju od 5. do 9. razreda, a većina njih 70% časova redovne nastave realizuje od 7. do 9. razreda.
Važeći Zakon o osnovnom odgoju i obrazovanju u Kantonu Sarajevo reguliše datum početka i kraja rada, radne sedmice i odmora, trajanje nastavne i školske godine, tačno vrijeme početka i završetka rada u toku dana (od 8.00 do 19.30 sati). Maksimalno dnevno opterećenje učenika od 7. do 9. razreda, prema istom autoritetu, iznosi maksimalno 30 časova sedmično, s tim da ono u toku dana ne smije biti veće od šest časova.
Analizom nastavnog plana ustanovio sam da đaci 7. razreda imaju 29 časova redovne nastave, a đaci 8. i 9. razreda 30 časova, uključujući i odjeljensku zajednicu.
Ako škola radi u dvije smjene, prva se završava u 13.10 (šest časova po 45 minuta, veliki odmor 20 minuta, a mali odmori po pet minuta) a druga počinje u 14:00 (može malo ranije, a najkasnije u 14.20 da bi se završila do 19:30).
Vrijeme između smjena potrebno je za: 1. Čišćenje, provjetravanje i pripremanje prostorija za učenike druge smjene koji trebaju doći na nastavu; 2. Realizaciju časova dopunske i dodatne nastave, kao i sekcije za učenike prve smjene (7. čas); 3. Realizaciju časova dopunske i dodatne nastave, kao i sekcije za učenike druge smjene (pretčas).
Spomenuti Zakon u članu 85, stav 3, predviđa da nastavnik u okviru 40-satne radne sedmice može imati najviše 25 časova svih vrsta i oblika neposrednog odgojno-obrazovnog rada koji se ostvaruje u školi, iz čega slijedi da Zakon nije usklađen sa Pedagoškim standardima. Ali to je tema za neku narednu kvaritmetiku.
A sad, spektakl!
Svaki učitelj, nastavnik, profesor ima obavezu da realizuje tri časa (sekcija, dopunska, dodatna...), pri čemu iz predmeta TiZO, likovno, muzičko, tehnička kultura, kultura življenja... nema dopunske. Ima je iz svih jezika i matematike, manje iz fizike i hemije. Sa dodatnom je slična situacija, to su časovi koji se obično dodjeljuju za rad sa nadarenim đacima, odnosno onima koji se pripremaju za takmičenja.
Sekciju, međutim, moraju imati svi.
Pa da vidimo malo tu kvaritmetiku. (Još da napomenem: pošto je sekcija obavezna za sve, u školi bi sekcija trebalo biti koliko i nastavnika: literarna, lingvistička, novinarska, recitatorska, matematička, mladih matematičara, košarkaška, fudbalska, odbojkaška, prve pomoći, mladih biologa, ekologa, geografska, horska, orkestar, folklorna, modelarska, maketarska, građevinska...)
Iz ranije opisanog dnevnog rasporeda slijedi i da se sve te sekcije (plus časovi dopunske i dodatne nastave) moraju održati u međusmjeni, tamo gdje škole rade u dvije smjene. A većina ih radi, jer nedostaje prostora, jer je puno časova, puno odjeljenja i puno grupa sa malim brojem učenika, pa je teško uskladiti termine. Osim što sekcija ne može trajati 45 minuta (mora početi u 13.15, a završiti se najkasnije u 13.55), problem predstavlja usklađivanje termina nastavnika i učenika, koji dolaze iz različitih razreda i koji žele pohađati više sekcija. Tako da danas imamo situaciju da nastavnici realizuju časove sekcije na koje dolazi mali broj učenika (1–3), a sve češće se dešava da niko ne dođe.
Sreća u svemu ovome je da to niko ne kontroliše, ne radi analizu, iako se do informacija može doći i analizom školskog rasporeda časova i raspoloživog školskog prostora.
Oni koji rukovode odgojem i obrazovanjem znaju za ove probleme pa često zažmire na oba oka da ne vide ono što svi vide. Shvatili su da je nemoguće realizovati 40 i više časova sekcije u pet dana u međusmjeni. Tako nam ostaje da pišemo da je sve u potpunosti realizovano + 50% pripreme, izmišljamo imena prisutnih od pet do sedam učenika i idemo dalje. Lažemo, varamo, krademo. Kad je vlast podmukla pa i ne zaslužuje bolje, kad se studenti mogu švercati u tramvaju, zašto mi, nastavnici, ne bismo laguckali, kad smo za razliku od studenata još i prinuđeni i natjerani na to.
Koliko građane košta ovo laganje?
Po mojim proračunima, samo za časove sekcije na kantonalnom nivou je to milion. Sitnica u odnosu na budžet Kantona koji iznosi 1.500.000.000. Sitnica, baš kao i ona prošvercana vožnja tramvajem. Ostaje pitanje da li bismo mi, nastavnici, više utajili da smo više prinuđeni.
Naravno.
Nijedna vlast dosad nije zaslužila da mi budemo bolji i pošteniji.
Ne mogu oni nama izmisliti i nametnuti obaveza zakonima i normativima koliko ih mi možemo realizovati. Pardon, izvijestiti da smo realizovali. Zato svako malo novi zakoni i normativi prolaze ko vruć nož kroz maslac.
U narednoj epizodi Teorija sarme bavićemo se Pravilnikom o praćenju, vrednovanju i ocjenjivanju učenika osnovnih i srednjih škola Kantona Sarajevo
